Διαφορετικότητα μέσα από την τέχνη και τη λογοτεχνία-2η ενότητα: Τα δύο φύλα: Διαφορές και Ισότητα

Η συζήτηση ξεκινά με το πώς αναγνωρίζουμε αν κάποιος είναι αγόρι ή κορίτσι. Τα παιδιά αναφέρονται στα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά που παρατηρούν (ρούχα, μαλλιά, σκουλαρίκια). Βλέπουμε εικόνες με άντρες με μακριά μαλλιά και σκουλαρίκια, Σκωτσέζους με φούστες, τους ήρωες της επανάστασης με φουστανέλες, γυναίκες με πολύ κοντά ή ξυρισμένα μαλλιά, οπότε διαπιστώνουμε ότι αυτά τα χαρακτηριστικά δεν μετατρέπουν κάποιον σε άντρα ή γυναίκα. Με καθοδήγηση, μιλάμε για βιολογικά χαρακτηριστικά του φύλου, τα γένια και το στήθος. Όμως, όταν μιλάμε για παιδάκια;; Φέρνουμε το παράδειγμα: Όταν γεννιέται ένα μωρό, πώς καταλαβαίνουν οι γονείς του και οι γιατροί αν είναι κορίτσι ή αγόρι; Διαπιστώσαμε ότι αυτό για τα νήπια δεν είναι καθόλου αυτονόητο! Τελικά, μετά από σκέψη, κάποιο παιδάκι σκέφτηκε τη διαφορά στα γεννητικά όργανα των δύο φύλων και με τη συζήτηση έγινε κατανοητό ότι το βιολογικό φύλο είναι κάτι σταθερό και δεν αλλάζει με την αλλαγή της συμπεριφοράς.

Μιλάμε στη συνέχεια για τη μοναδικότητα του κάθε ατόμου. Έχουμε όλοι κοινά χαρακτηριστικά, αλλά δεν είμαστε ίδιοι! Τα παιδιά κάνουν ομαδοποιήσεις: Ποιοι έχουν ξανθά μαλλιά; ποιοι καστανά μάτια; όλοι όμως, είμαστε διαφορετικοί!

Περιγράφουμε έναν συμμαθητή μας και τον συγκρίνουμε ως προς τα εξωτερικά χαρακτηριστικά με τον εαυτό μας. μετά, ζωγραφίζουμε τον εαυτό μας προσπαθώντας να αποδώσουμε τα χαρακτηριστικά μας.

Συνεχίζοντας τη συζήτηση για τις ανατομικές διαφορές των δύο φύλων, προκύπτει από τα παιδιά η ερώτηση, πώς γεννιούνται τα παιδιά; Είναι μια δύσκολη ερώτηση, που τα παιδιά ακόμα δεν έχουν απάντηση, γιατί αποτελεί ερώτηση που οι γονείς δυσκολεύονται να απαντήσουν. "Το έβαλε ο Θεούλης" ήταν μια απάντηση, "ρώτησα τη μαμά αλλά δεν μου είπε" μία άλλη. Τα περισσότερα, όπως είναι λογικό λόγω ηλικίας, δεν είχαν αναρωτηθεί καν. Η παιδική λογοτεχνία βοηθάει πολύ σε τέτοιες περιπτώσεις, υπάρχουν πολλά παιδικά βιβλία που εξηγούν με όμορφο και κατανοητό τρόπο, και κυρίως αληθινό, τη διαδικασία. Διαβάσαμε λοιπόν τα βιβλία "Η μαμά γέννησε ένα αυγό" και "Πώς ήρθα στον κόσμο;" και κατανοήσαμε ό,τι πρέπει να ξέρουμε στην ηλικία αυτή για το θέμα.

Κατόπιν συζητήσαμε για τις ομοιότητες των δύο φύλων: εκτός από τα γεννητικά, τα εσωτερικά όργανα των ανθρώπων είναι ίδια. Όλοι έχουμε καρδιά, πνεύμονες, συκώτι...κλπ. Σε χαρτί του μέτρου τα παιδιά, βλέποντας εικόνες από το ίντερνετ, ζωγραφίζουν τα εσωτερικά όργανα του ανθρώπου, είτε πρόκειται για αγόρια, είτε για κορίτσια.

Παρά τις ομοιότητες όλων των ανθρώπων, ο καθένας έχει μία και μοναδική ταυτότητα. Εξηγούμε ότι μεγαλώνοντας χρειάζεται να αποδείξουμε την ταυτότητά μας, γι αυτό και όλοι οι μεγάλοι έχουν αυτή τη γαλάζια κάρτα που λέγεται ταυτότητα. Βλέπουμε και περιεργαζόμαστε τις ταυτότητες από τις δασκάλες μας και μετά φτιάχνουμε κι εμείς τη δική μας! Με τη βοήθεια των πιστοποιητικών γέννησης που έχουμε στο σχολείο, γράφουμε τα στοιχεία μας, τις χρωματίζουμε με γαλάζιο χρώμα και τις πλαστικοποιούμε.

Βλέπουμε στο διαδίκτυο έργα τέχνης διάσημων ζωγράφων με γυμνά γυναικεία και ανδρικά σώματα. Ήδη από την πορεία του προγράμματος, τα παιδιά έχουν εξοικειωθεί με τη διαδικασία και αναγνωρίζουν τα στοιχεία που διαχωρίζουν άνδρες και γυναίκες. 

Βλέπουμε γλυπτά, αγάλματα της αρχαίας Ελλάδας που απεικονίζουν γυμνούς άνδρες και γυναίκες. Τα παιδιά με πλαστελίνη φτιάχνουν τα δικά τους γλυπτά σώματα προσδίδοντάς τους στοιχεία που δείχνουν αν πρόκειται για ανδρικό ή γυναικείο σώμα.

Παρατηρούμε ότι μέσα από τη λογοτεχνία και την παρατήρηση έργων τέχνης, τα παιδιά κατανοούν και απενοχοποιούν το ανθρώπινο σώμα.

Κάνουμε ομαδικό κολάζ. Τα παιδιά χωρίζονται σε ζευγάρια ώστε να συνεργαστούν: παίρνουν περιοδικά, βρίσκουν εικόνες ανθρώπων διάφορων ηλικιών, τις κόβουν και τις κολλούν σε ομάδες ανάλογα με το φύλο τους.

Αφού μιλήσαμε για τα χαρακτηριστικά του προσώπου, βλέπουμε πρόσωπα στην τέχνη. Μιλάμε για τον Πικάσο και παρατηρούμε έργα του με "περίεργα" ανθρώπινα πρόσωπα. Τι να ήθελε να πει ο ζωγράφος; 

Προσπαθούμε να κάνουμε κι εμείς περίεργα πρόσωπα. Το κάθε παιδί διαλέγει και κόβει μάτια, μύτη, στόμα κλπ, συνθέτει ένα πρόσωπο και στη συνέχεια, το χρωματίζει με έντονα χρώματα

Επηρεασμένα από τον Πικάσο, τα παιδιά ζωγραφίζουν με τέμπερα το πορτραίτο ενός συμμαθητή τους στο πλαίσιο της διαφορετικότητας και της μοναδικότητας του ατόμου ως προς τα εξωτερικά χαρακτηριστικά και τις εκφράσεις.

Κόβοντας και κολλώντας χαρακτηριστικά του προσώπου, απεικονίζουμε τη μαμά και το μπαμπά!

Χωριζόμαστε σε ζευγάρια: Ο ζωγράφος και το μοντέλο. Ο ζωγράφος ζωγραφίζει το μοντέλο σε μια αστεία πόζα!

Παρατηρούμε πίνακες του  ζωγράφου Μιρό με αγόρια και κορίτσια

Βρίσκουμε σχέδια από τους πίνακές του και ζωγραφίζουμε κι εμείς αγόρια και κορίτσια σαν τον Μιρό!

Ασχολίες, προτιμήσεις και συναισθήματα σύμφωνα με το φύλο

Συζητάμε για τον εαυτό μας και τις προτιμήσεις μας σε παιχνίδια, ασχολίες, παιδικές εκπομπές, ήρωες κλπ. Τα παιδιά ως δημοσιογράφοι - ρεπόρτερ με το μικρόφωνο παίρνουν συνεντεύξεις από τα άλλα παιδιά, π.χ. Ποιο είναι το αγαπημένο σου χρώμα; 

Προκύπτουν στερεοτυπικά σχόλια, π.χ. αυτό είναι για αγόρια. Σε φύλλο εργασίας τα παιδιά ζωγραφίζουν σε 6 κατηγορίες τι αγαπούν περισσότερο: παιχνίδι, χρώμα, φαγητό, ήρωας, ζώο, άθλημα. Μετά συγκρίνουμε τις απαντήσεις και βλέπουμε πολλές ομοιότητες αγοριών και κοριτσιών σε ίδια πράγματα. Έτσι, καταρρίπτουμε σιγά σιγά το μύθο που λέει ότι αγόρια και κορίτσια έχουν λόγω φύλου διαφορετικές προτιμήσεις.

Το μόνο κομμάτι που παρατηρήθηκαν διαφορές στις προτιμήσεις είναι τα αθλήματα, π.χ είδαμε μόνο αγόρια να προτιμούν το ποδόσφαιρο και μόνο κορίτσια το μπαλέτο. Με αφορμή αυτό είδαμε βίντεο στο youtube με γυναικείες ομάδες ποδοσφαίρου και διάσημους χορευτές μπαλέτου. Είδαμε εικόνες πρωταθλητών σε διάφορα αθλήματα. Παίξαμε στην αυλή διάφορα κινητικά παιχνίδια και από τους αγώνες ταχύτητας διαπιστώσαμε ότι δεν παίζει ρόλο το φύλο στο ποιος είναι γρηγορότερος!

Συμπληρώνουμε ένα φύλλο εργασίας με το οποίο συστηνόμαστε, αναφέρουμε δηλαδή σημαντικές πληροφορίες για τον εαυτό μας

Συζητάμε για τα συναισθήματα. Κάθε παιδί μιμείται με εκφράσεις κάποιο συναίσθημα (χαρά, λύπη, θυμός, έκπληξη, φόβος κλπ) και τα υπόλοιπα το μαντεύουν. Τα παιδιά στον πίνακα ζωγραφίζουν μια χαρούμενη ή λυπημένη ή θυμωμένη  φατσούλα και μας λένε αν ανήκει σε αγόρι ή κορίτσι. Διαπιστώνουμε ότι όλοι μπορεί να έχουμε το ίδιο συναίσθημα ανεξαρτήτως φύλου: όλοι μπορούμε να στεναχωρεθούμε ή να χαρούμε ή να θυμώσουμε.

 Με τις φατσούλες περιγράφει ο καθένας πώς αισθάνεται σήμερα και γιατί

Ζωγραφίζουμε σε χαρτί του μέτρου όλοι μαζί τη Χώρα της Χαράς και τη Χώρα της Λύπης

Στον Η/Υ βλέπουμε εικόνες που περιγράφουν συναισθήματα ανθρώπων και τα παιδιά πλάθουν ιστορίες: τι να είδε ο άνθρωπος αυτός και τρόμαξε;

Παρατηρούμε και περιγράφουμε τον πίνακα ζωγραφικής "Η κραυγή" του Μουνκ.

Περιγραφή χρωμάτων και συναισθήματος; Πώς το εκφράζει; Είναι άντρας ή γυναίκα; Μιμούμαστε το συναίσθημα.

Τελικά το συναίσθημα, λοιπόν, δεν έχει φύλο.
Με νερομπογιές προσπαθούμε να αποτυπώσουμε τον πίνακα

Και τον χρωματίζουμε σε φωτοτυπία με τέμπερες

Διαβάζουμε παραμύθι με την πριγκίπισσα Σίφουνα, μια διαφορετική πριγκίπισσα από τις συνηθισμένες των παραμυθιών, που στο τέλος καταφέρνει να σώσει τον  πρίγκηπά της και το ζωγραφίζουμε.

Με αφορμή το παραμύθι συζητάμε για τις ασχολίες και τα επαγγέλματα αντρών και γυναικών. Βλέπουμε εικόνες με γυναίκες οδηγούς, πιλότους,  εργοδηγούς και με άντρες κομμωτές, μάγειρες κλπ και διαπιστώνουμε ότι ο καθένας μπορεί να ασχοληθεί με ό,τι θέλει. Ρωτάμε τα παιδιά τι θα θέλανε να γίνουν όταν μεγαλώσουν. Μερικές απαντήσεις: Κορίτσι γιατρός, κορίτσι αστυνομικός, αγόρι δάσκαλος, αγόρι μάγειρας. Σε χαρτί του μέτρου ζωγραφίζει κάθε παιδί τη διαδρομή του: το 2013 ή 2014 που γεννήθηκε, το 2019 όπως είναι τώρα και το 2039 στο επάγγελμα που θέλει.

Συζητάμε για την οικογένειά μας. Κάθε παιδί περιγράφει τη δική του, από ποιους αποτελείται, τα ονόματα και οι ασχολίες του κάθε μέλους. Ζωγραφίζει ο καθένας την οικογένειά του και εντοπίζουμε ότι κάθε οικογένεια είναι διαφορετική.

 Δεν είναι η οικογένεια ό,τι έχει ο καθένας στο μυαλό του, ούτε ως προς τον αριυθμό μελών, ούτε ως προς τη σύνθεση. Κατανοούμε ότι μεγαλώνοντας, όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να κάνουν τις επιλογές τους, να μείνουν μόνοι τους, να παντρευτούν, να συγκατοικήσουν, να κάνουν παιδιά ή όχι, να χωρίσουν. Διαβάζουμε τα παραμύθια "Οι δύο μαμάδες του Μελένιου"(για την υιοθεσία) και "Οι γονείς μου δεν είναι πια φίλοι" (για το διαζύγιο). Βλέπουμε ότι και οι μεγάλοι άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, έχουν συναισθήματα, κλαίνε, είναι λυπημένοι ή χαρούμενοι, όπως τα παιδιά. Διαβάζουμε το βιβλίο "Η οικογένεια στην Οδό Φιλίας", που μας δείχνει πολλών ειδών οικογένειες, που είναι τόσο διαφορετικές, κι όμως ζουν αρμονικά και αγαπημένα.

Στη συνέχεια μιλάμε για τους ρόλους μέσα στο σπίτι. Τι δουλειές κάνει ο καθένας για να βοηθήσει; Πώς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά; 

Παίζουμε θεατρικό παιχνίδι: Μια συνηθισμένη μέρα στην οικογένεια. Κατανέμουμε τους ρόλους χωρίς στερεότυπα. 

Η αλήθεια είναι ότι παρατηρήσαμε με χαρά ότι τα περισσότερα παιδιά ανέλαβαν μόνα τους τους ρόλους χωρίς να επέμβουμε καθόλου για να κάνουν όλες τις δουλειές. άλλωστε και στο νηπιαγωγείο, καθημερινά συμμαζεύουμε και τακτοποιούμε όλοι μαζί σε μεικτές ομάδες αγοριών-κοριτσιών.

Διαβάζουμε το παραμύθι "Η πειρατής Γκρέις" από τα "Παραμύθια με πειρατές". Βλέπουμε πόσο ικανή ήταν η Γκρέις και πώς είχε κερδίσει το σεβασμό του ανδρικού της πληρώματος. Στη συνέχεια, μοιράζουμε ρόλους και δραματοποιούμε το παραμύθι.

Από τα "Παραμύθια με πριγκίπισσες" διαβάζουμε την "Πριγκίπισσα των βουνών" Σχολιάζουμε την ανεξαρτησία και τη δυναμικότητα της πριγκίπισσας, το δικαίωμα στην επιλογή της να μείνει μόνη, την ισότιμη αντιμετώπισή της από τον πρίγκηπα που τελικά παντρεύτηκε και τη φράση του "Είμαστε ισάξιοι κάτω απ' το γαλάζιο ουρανό του παραδείσου". Με κηρομπογιές ζωγραφίζουμε το πορτραίτο της πριγκίπισσας.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι επιλέγοντας τι βλέπουν, τι διαβάζουν και με τι έρχονται σε επαφή τα παιδιά μπορούμε να καταρρίψουμε στερεοτυπικές αντιλήψεις για τα φύλα και να προωθήσουμε τη θετική αντιμετώπιση προς τη διαφορετικότητα των ανθρώπων και την αποδοχή όλων των ανθρώπων με αγάπη.